Toen in februari 2022 de oorlog uitbrak in Oekraïne, sloegen veel mensen op de vlucht. Ook in Nederland werden – en worden – Oekraïense vluchtelingen opgevangen. Na een dringende oproep van burgemeester König om opvanglocaties te creëren, ontstond er in de Deventer Schouwburg een plan. Niet lang daarna werden de leegstaande verdiepingen van het Irispand en het voormalige Filmhuis de Keizer omgebouwd voor een nieuwe functie. Sinds juni 2022 is het Irishuis aan de Keizerstraat een opvanglocatie voor vluchtelingen met een beroep in de culturele sector (muziek en opera).
“Toen de Deventer Schouwburg mij vertelde over het plan, was ik direct enthousiast. Natuurlijk wilde ik helpen,” zegt dirigent Jeroen Weierink. “Ik waardeer het enorm dat de Deventer Schouwburg destijds haar nek heeft uitgestoken om het Irishuis op te zetten.”
De Nederlandse dirigent is al vele jaren verbonden aan (onder andere) het Opera & Ballet van Charkov. Dit gezelschap is ook vaste gast in de Deventer Schouwburg. Jeroen zorgde voor rechtstreekse contacten met zangers, muzikanten en makers in Oekraïne. Ook werd social media ingezet om musici te bereiken. Zo raakten een groot deel van de kamers al snel gevuld.
In het begin was het even wennen voor alle partijen. “Naast dirigent was ik ook psycholoog en vraagbaken. Bijvoorbeeld over waar je een goede tandarts vindt, of waar je goedkoop een instrument kunt kopen,” lacht Jeroen.
Een van de muzikanten die via Jeroen naar Nederland kwam, is violiste Lena Maltseva. Ze woonde in Kharkiv (Charkov) en werkte 27 jaar bij het Kharkiv Philharmonic Orchestra. Bij aankomst in Nederland sprak ze alleen Oekraïens en Russisch. Drie jaar later spreekt ze ook Nederlands.
“Ik was heel blij dat ik deze mogelijkheid kreeg. Zo kon ik mijn baan behouden en blijven spelen. Dat is echt heel belangrijk voor mij. Ik kan me geen leven zonder muziek voorstellen. Muziek ís mijn leven,” zegt Lena.
Dankzij de opvanglocatie in het Irishuis en het nieuwe orkest kunnen de musici op hoog niveau blijven spelen. Net als voor sporters is het voor musici essentieel om te blijven repeteren op niveau. Dat kan in het Irishuis, maar ook bij de buren: de Deventer Schouwburg en NR70.
“Als alle narigheid in Oekraïne voorbij is en ze teruggaan, kunnen zij weer in hun orkesten aan het werk. Het is heel belangrijk dat hun spieren dan niet zijn verleerd om bijvoorbeeld viool te spelen,” zegt Jeroen.
Lena sluit zich daarbij aan: “We moeten dagelijks oefenen. Het werkt net als bij sport: je spieren moeten actief blijven en blijven trainen om resultaat te zien.”
De gevluchte muzikanten namen grotendeels hun eigen instrumenten mee uit hun thuisland. Daardoor kon er snel een tijdelijk orkest worden gevormd. Het Ukrainian Liberty Orchestra bestaat uitsluitend uit professionele muzikanten die uit Oekraïne zijn gevlucht. Al binnen enkele weken stonden de eerste voorstellingen gepland. Aankomende voorstellingen van het Ukrainian Liberty Orchestra zijn te vinden op: https://stichting-ulo.nl
De musici toeren ook door Nederland met het Ukrainian Chamber Opera. Zowel het ensemble als het orkest bestaat grotendeels uit Oekraïense musici en zangers van verschillende operahuizen uit Oekraïne. Zij hebben zich verenigd om hun werk buiten hun thuisland voort te zetten. In theaterseizoen 2024-2025 gingen zij op tournee met de opera La Traviata. Aankomend theaterseizoen zijn ze opnieuw te zien in de Nederlandse theaters. Deze keer brengen zij de opera Carmen, die op 25 oktober 2025 te zien is in de Deventer Schouwburg.
De muzikanten vormen niet alleen een orkest, maar ook een hechte gemeenschap. Ze delen hun muziek, maar ook hun verhalen, hoop en heimwee. Het Irishuis is meer dan een dak boven het hoofd: het is een plek waar opnieuw gebouwd wordt aan toekomst, vriendschap en vertrouwen.
Jeroen kijkt trots naar wat er is ontstaan. “Muziek helend, muziek is verbinding. Het spreekt elke taal. Het is wat deze mensen op de been houdt én wat wij mogen ontvangen.”
En wie weet… klinkt hun muziek straks niet alleen hier, maar ook weer daar. In Oekraïne. Voor een publiek dat weer in alle rust kan genieten van de prachtige muziek.
“Hopelijk kunnen we straks opnieuw spelen voor onze mensen in Oekraïne. Dat hoop ik echt,” besluit Lena.